Lixeiro. Ismael Ramos. Edicións Xerais.

Lixeiro de Ismael Ramos. Edicións Xerais.

Cando en 2022 a Ismael Ramos lle concederon o Premio Nacional de Poesía Joven Miguel Hernández por Lixeiro, o xurado dixo outorgar dito recoñecemento "por la potencia de su imaginación poética, capaz de emprender un canto generacional entonado desde un desencanto reconciliado que conjuga ironía y nostalgia". Esta idea, a de canto xeracional, podería condicionar o impacto da obra ou o público ao que vai dirixida, sen embargo, benvido o relato desta xeración, non só porque as persoas da mesma se recoñezan e se sintan concernidas polas narrativas comúns, senón tamén porque ás que non somos parte nos interese o que teñen que dicir. É máis, penso que é unha obriga co futuro que nos acheguemos ás xeracións novas sen ese paternalismo que nos sobrevén a partir dunha certa idade- e que debería ser un sinal de alerta da traizón coa nosa propia mocidade-, e a expresión artística sitúaos na posición de narrarse, co enorme potencial que isto ten. Ao ler Lixeiro, máis alá das circunstancias histórico-culturais que atravesan a un individuo dunha xeración concreta, a mocidade volve ser un territorio habitable, cuxa singular atmosfera se mantén intacta nestes poemas. É nese territorio onde nos coloca o poeta a través de textos que retratan situacións cotiás e que se suceden como pequenas secuencias descritivas, nas que o espacial e os personaxes adquiren, a través do fluír natural da linguaxe, a súa entidade. Acaso a amizade, o desacougo ante o futuro, a clase- tema este recorrente na escrita de Ismael- o paso do tempo, a identidade, o amor, non son cuestións que repican na nosa memoria e que nos continúan a interpelar na lectura? Como cando escoitas unha canción que levabas anos sen escoitar e regresan unha temperatura, unha luz, unha emoción esquecida batendo novamente no peito. Porque, a pesar da pulsión narrativa destes poemas (ou quizais non a pesar, senón por) o elemento poético está presente en cada un deles, como unha fenda que non chega a expulsarnos da secuencia, senón que nos da un espazo para tomar alento. É aí cando a lectora se fai preguntas sobre o proceso poético. Ata que punto está pautado, planificado? Ou, polo contrario, foi un encontro fortuíto (e afortunado)?. A maxia, en certo punto, está en non saber. Engadir, unicamente, que hai poemas que me gustaron moitísimo, e se quedarán aí como para engrosar un imaxinario que se vai nutrindo doutras voces. De cando en vez penso nos ollos tranquilos das vacas, e igual antes non os pensaba da mesma maneira.

SONORA de Chus Pato

 

Portada de Sonora en galego. Editorial Xerais.

Falar dun libro é un modo de estender a conversa que mantés co libro durante a lectura. Intentareino aquí, aínda que saiba que está cheo de arestas, imposible abranguer todo o que aí se acumula. Fágoo por desexo, tamén porque hai lecturas, como a de Sonora, da que non saes indemne. 

Di Chus Pato que a morte da nai situouna na rompente da estirpe. A morte da nai é o lugar no que a poeta se sitúa fronte as nove ondas que, como ela mesma explica na “nota da autora”, compoñen este libro. Situarse nese lugar, na orfandade, permite á poeta observar a forma, a xeometría completa. Atopei aí un paralelismo con Ararat de Louise Glück, sen embargo, se en Glück advertín unha calculada distancia, un tratamento aséptico da morte do pai, en Sonora a poeta mergúllase (“nese voo compromete a vida”), interpela (“madre, desátate!”), ensaia (poemas coma Desde o sur, entrando pola porta do sur), dislócase (“todos os meus órganos lle ceden un lugar”). O poema pon en tensión a palabra (“unha lingua de lume nos órganos de fonación”) e estoura ( particularmente en A miña cantiga chámase fronteira). Tras el queda un pouso de misterio, incorruptible (“un embrión medra e escoita”). 

Interésame o proceso que levou á poeta a ese lugar que se sustancia en nove ondas. Como quen fai unha cata arqueolóxica, trato de avaliar as capas, o sedimento. Parece un proceso xeolóxico, algo que se artellou con paciencia. Mineral (“pensando nun territorio maiormente granítico”), vexetal (“ás veces, por azar, un pétalo de rosa/resiste na pedra”), orgánico (“así medra o musgo riba de nós”). As múltiples referencias, as alusións, dedicatorias, a anécdota, o xogo. 

Este é un poemario sobre a morte da nai, pero remata con tres poemas dedicados a Alba Cid, Gonzalo Hermo e Oriana Méndez, tres poetas novos. Nada aquí parece fortuito. Non esquezamos que a estrutura de Sonora é a de nove ondas, nove círculos concéntricos. Se a morte da nai sitúa á poeta na rompente da estirpe, tamén nos di noutro poema “o ethos ou punto central é gris /nel converxen todos os radios desta roda que non ten comezo nin final”. Como a lectura de Sonora.